Pod koniec lutego przedstawiciele krajowych akademii nauk, czołowych uniwersytetów i organizacji badawczych, a także naukowcy z państw członkowskich UE13, zebrali się w Berlinie na zaproszenie Niemieckiej Narodowej Akademii Nauk Leopoldina i Stowarzyszenia Leibniz, aby omówić nasz wkład w przyszłość Europy. Od tego czasu opublikowano wspólne stanowisko, a po nim serię komunikatów prasowych i komentarzy, w tym jeden na łamach Science Business.
Wszyscy uczestnicy „Forum Future Europe” zgodzili się, że decyzje dotyczące przyszłości UE muszą być oparte na faktach, a środowisko badawcze powinno i będzie zapewniać i wydajnie przekazywać stanowiska naukowe dotyczące takich decyzji.
Omawiając przyszłość projektu europejskiego jako całości, sygnatariusze wspólnego oświadczenia wyrażają zdecydowany sprzeciw wobec Europy wielu prędkości. Wręcz przeciwnie, UE musi być spójną społecznością, podczas gdy nauka zapewni mosty łączące różnych interesariuszy w Europie.
W przypadku dyskusji dotyczącej dalszego rozwoju Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ang. European Research Area – ERA), zwłaszcza w chwili gdy negocjowany jest następny program ramowy UE w zakresie badan i innowacji Horyzont Europa (ang. Horizon Europe – HEU), sygnatariusze podkreślają szereg kwestii o kluczowym znaczeniu dla wszystkich zaangażowanych w tę dyskusję.
- Przede wszystkim, doskonałość naukowa musi być wiodącym kryterium oceny wniosków składanych w odpowiedzi na konkursy w HEU.
- Program ramowy powinien opracować nowe i skuteczne środki, aby szybko i skutecznie przeciwdziałać utrzymującym się lukom między nowymi i starymi państwami członkowskimi. Istniejące instrumenty w ramach programu Horyzont 2020 są mile widzianym wkładem w likwidację luk w badaniach i innowacjach, ale jak dotąd miały one ograniczony wpływ. W związku z tym, aby zapewnić pomyślną realizację tak ważnego celu, sygnatariusze proponują nowe instrumenty wspierający takie procesy jak „brain-gain” oraz „brain-circulation”, ze szczególnym naciskiem na budowanie ogólnoeuropejskich sieci i wsparcie krajowych inicjatyw doskonałości.
- Zdolność do tworzenia i rozwijania sieci ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia udziału UE13 w finansowaniu europejskim. Dlatego instrumenty, które wspierają takie zdolności, powinny zostać wzmocnione zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym, jako wyraz wspólnej odpowiedzialności. Ważną rolę odgrywają wysiłki ponoszone w tym kierunku ze strony zespołów naukowych, uniwersytetów, organizacji badawczych i towarzystw naukowych.
- Wreszcie, oprócz zapewnienia odpowiedniego budżetu dla programu Horyzont Europa, konieczne jest również, aby państwa członkowskie znalazły rozwiązania legislacyjne i administracyjne umożliwiające porównywalne wynagrodzenia naukowców zaangażowanych w projekty finansowane przez UE.
„Efekt integracji UE powinien stać się widoczny, zwłaszcza, że wspólnie pracujemy w celu poprawy jakości i doskonałości badań w nowych państwach członkowskich ”- powiedział Matthias Kleiner, prezes Stowarzyszenia Leibniz. Prezydent Akademii Leopoldina, Jörg Hacker podkreślił, że „(…) nadal istnieje duża potrzeba dyskusji w Europie na temat edukacji, badań i innowacji, a po 15 latach od rozszerzenia UE nadal istnieją znaczne różnice między Wschodem i Zachodem, Północą i Południem. Musimy zmniejszyć te różnice.”
Członkami polskiej społeczności naukowej obecnymi wśród uczestników wydarzenia i jego sygnatariuszami byli: Jerzy Duszyński – Prezes Polskiej Akademii Nauk, Stanisław Kistryn – Prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Janusz Bujnicki z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.
