Konferencja „PoliSSH perspective on Horizon Europe” – podsumowanie

Aktualności

27 listopada 2019 r. w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się konferencja „PoliSSH perspective on Horizon Europe”. Wydarzenie zostało zorganizowane wspólnie przez Biuro Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli oraz Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE. Jego głównym celem było wsparcie udziału polskich naukowców w programach ramowych UE, zwłaszcza w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych. Wśród innych celów wydarzenia znalazły się także: przybliżenie kontekstu europejskiego polskim naukowcom oraz podkreślenie wagi „sieciowania” się z zagranicznymi partnerami.

KONCEPCJA I CELE

Obecnie kraje Unii Europejskiej są w trakcie konsultowania kolejnego programu w zakresie badań i innowacji „Horyzont Europa” (HEU). O wadze programu świadczy między innymi jego proponowany budżet, który po raz pierwszy osiągnął wartość 100 mld euro w propozycji KE, a nawet 120 mld euro w propozycji PE. Zwiększone finansowanie na badania i innowacje to także większa szansa na pozyskanie funduszy przez polskich naukowców. Faktem jest, że Polska jako kraj członkowski UE nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału w ramach Horyzontu 2020, podobnie zresztą jak i pozostałe kraje z grupy UE13. Ten region do tej pory wykorzystał jedynie 4.8% finansowania H2020, podczas gdy reprezentuje ponad 17% naukowców UE. Ponadto, fundusze dostępne na finansowanie badań i innowacji w oparciu o środki z EFRR, tzw. fundusze strukturalne, mogą ulec z dużym prawdopodobieństwem ograniczeniu w kolejnych Wieloletnich Ramach Finansowych UE. Stąd, pilną potrzebą jest wprowadzenie rozwiązań systemowych wspierających uczestnictwo w kolejnym programie ramowym, ale także zbudowanie przekonania w krajowym środowisku naukowym, że Horyzont Europa to szansa na wzmocnienie i lepszy rozwój tego sektora w Polsce.

Konferencja „PoliSSH perspective on Horizon Europe” była szczególnie skierowana do przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych (SSH) z kilku podstawowych powodów. Po pierwsze dlatego, iż celem Horyzontu Europa jest przybliżenie nauki członkom europejskich społeczeństw – jest to zadanie dla reprezentantów SSH, którzy mają zapewnić zrozumienie wyników badań wśród decydentów oraz przedstawicieli różnych środowisk. Co więcej, jak wynika z raportu SSH-Impact Pathways and SSH Integration in EU Research Framework Programmes, mają oni dostarczyć wiedzy specjalistycznej pod kątem umieszczenia konkretnych problemów w szerszych kontekstach, poprzez połączenie lokalnej i globalnej perspektywy. Po drugie, uzgodniona dotychczas propozycja wspólnego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 27 marca 2019 roku, mówi jasno, że Horyzont Europa zapewnia podejście multidyscyplinarne i przewiduje integrację nauk społecznych i humanistycznych we wszystkich klastrach i działaniach opracowanych w ramach programu. Oznacza to, że kwestie związane z SSH dalej będą stanowić tzw. zagadnienie przekrojowe (cross cutting issue). Stanowisko głoszące, że osiągnięcie głównych celów Horyzontu Europa wymaga zarówno dyscyplin technologicznych, inżynieryjnych, matematycznych (STEM), jak i SSH, popierane jest m.in. przez European University Association (EUA) czy European Alliance for Social Sciences and Humanities (EASSH).

Podejmowanie inicjatyw wzmacniających integrację nauk społecznych i humanistycznych jest niezwykle istotne jeszcze z jednego względu tj. wciąż niewystarczającej partycypacji przedstawicieli SSH w Horyzoncie 2020. Takie wnioski płyną z najnowszego raportu Komisji Europejskiej, monitorującego stan integracji nauk społecznych i humanistycznych w Horyzoncie 2020 oraz zawierającego szereg rekomendacji i zaleceń. Ponadto, na konieczność zapewnienia odpowiedniej reprezentacji badaczy z obszaru nauk społecznych i humanistycznych w programach ramowych UE wskazują też europejskie sieci naukowe, w tym All European Academies (ALLEA), w ramach której funkcjonuje grupa robocza podejmująca kwestie SSH w HEU, a jednym z jej członków jest prof. Przemysław Urbańczyk, dyrektor Instytutu PIASt PAN.

Wydarzenie zgromadziło ponad 80 uczestników reprezentujących różne instytuty Polskiej Akademii Nauk, uniwersytety, agencje finansujące badania i inne instytucje badawcze. Podczas konferencji podkreślono możliwości oferowane przez programy UE oraz zaprezentowano „historie sukcesu” beneficjentów, nie tylko z Polski, ale także z innych krajów europejskich. Wszystkie informacje na temat konferencji, w tym krótkie biografie prelegentów oraz finalny program, można znaleźć na stronie internetowej wydarzenia.

OTWARCIE KONFERENCJI

Konferencję oficjalnie otworzył prof. Paweł Rowiński, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk (PAN), który serdecznie powitał wszystkich uczestników. Profesor krótko opowiedział o działaniach Polskiej Akademii Nauk, podejmowanych w celu pozyskania większej liczby grantów europejskich, podkreślając jednocześnie, iż jednym z priorytetów badawczych PAN jest interdyscyplinarność (np. w zakresie badania zmian społecznych czy zmian klimatu).

W mowie powitalnej dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech, Dyrektor Biura Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli, dokonała krótkiego przeglądu działań Biura PolSCA, a także nakreśliła program konferencji. Zaznaczyła, że potrzebujemy nauk społecznych i humanistycznych, aby zrozumieć globalne wyzwania, na przykład zmiany klimatu, i stawić im czoła. Wyraziła nadzieję, że konferencja dostarczy nam wskazówek, jak przygotować dobre projekty badawcze, szczególnie w ramach konkursów Horyzontu Europa.

Następnie dr Zygmunt Krasiński, Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE, podkreślił znaczenie funduszy UE we wspieraniu badań i innowacji w państwach członkowskich. Powiedział, że już ustaliliśmy jasne cele, które chcielibyśmy osiągnąć w zakresie udziału Polski w Horyzoncie Europa.

GŁÓWNE PRZEMÓWIENIE

Główne przemówienie wygłosił Pan Harald Hartung, Head of Unit Działu E4 w Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej. Pan Hartung zaprezentował strukturę kolejnego programu ramowego i wskazał najważniejsze zmiany w porównaniu do Horyzontu 2020. Co ważniejsze, szczególną uwagę zwrócono na Klaster 2 – Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne, który koncentruje się na wyzwaniach związanych z demokratycznymi rządami, dziedzictwem kulturowym, przemysłem kreatywnym, przemianami społecznymi oraz gospodarczymi. Te wyzwania są ze sobą powiązane i odpowiadają najbardziej palącym problemom społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym.

Pan Hartung zwrócił się również do przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych o dostarczenie niezwykle ważnego „czynnika ludzkiego” w dziedzinie badań i innowacji. Podkreślił, że żadna dyscyplina naukowa nie jest w stanie samodzielnie sprostać bardzo złożonym i bieżącym wyzwaniom społecznym. Właśnie dlatego istnieje pilna potrzeba wspierania interdyscyplinarnej współpracy między dyscyplinami, w tym interakcji między dziedzinami STEM i SSH. Jest to konieczne, jeśli pragniemy móc zbadać społeczny wpływ nauki i badań w przyszłości.

PANEL DYSKUSYJNY

Pierwsza część wydarzenia rozpoczęła się od dyskusji panelowej, której celem było opisanie pozycji nauk społecznych i humanistycznych w programach ramowych UE, zidentyfikowanie głównych czynników sprzyjających integracji badań SSH w programach ramowych UE, a także podkreślenie potencjalnych możliwości dla reprezentantów SSH. Panel koncentrował się na konkretnych działaniach podejmowanych przez różne instytucje w celu wykorzystania tych możliwości. Omówiono również potrzebę wzmocnienia istniejących społeczności skupionych wokół nauk społecznych i humanistycznych poprzez m.in. poprzez tworzenie sieci powiązań między różnymi zainteresowanymi.

W panelu dyskusyjnym wzięli udział:

  • Jon Deer, członek the European Alliance for Social Science and Humanities (EASSH), the Campaign for Social Science (UK),  Dyrektor Research and Enterprise, City, London University;
  • Harald Hartung, Head of Unit Działu E4 w Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej;
  • Prof. Małgorzata Kossowska, Kierownik Zakładu Psychologii Społecznej w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego; Przewodnicząca Rady NCN, członek korespondent PAN;
  • Prof. Valentina Lepri, Profesor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, stypendystka programu Marie Skłodowska-Curie Actions (H2020);
  • Dr Geny Piotti, Rzecznik Prasowy the Research on Societies Europe (ROSE), Head of UE-Research Affairs na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

Dyskusja była moderowana przez dr Annę Plater-Zyberk, Dyrektor Biura Współpracy z Zagranicą PAN.

Ogólne wnioski z panelu dyskusyjnego przedstawiono poniżej:

  • Aby być bardziej aktywnym w programach ramowych i zapewnić pełną integrację SSH, musimy pracować nad mechanizmami i formami bliższej współpracy między naukami społecznymi i humanistycznymi, a także między SSH a innymi naukami;
  • Mając na uwadze pewne różnice między dyscyplinami SSH, powinniśmy szukać wspólnych obszarów i wspólnego języka wśród społeczności SSH, ponieważ integracja jest doskonałą okazją dla nauk społecznych i humanistycznych samych w sobie;
  • „Usieciowienie” powinno być postrzegane jako kluczowy czynnik sukcesu – musimy stworzyć nasze sieci lub dołączyć do istniejących, aby być bardziej widocznymi z naszymi badawczymi pomysłami. Bycie częścią sieci jest zawsze korzystne, nawet jeśli chcielibyśmy brać udział w innych inicjatywach badawczych niż projekty badawcze finansowane ze środków UE;;
  • Wskaźniki jakościowe w monitorowaniu udziału SSH powinny być brane pod uwagę – na przykład, jeśli chodzi o sieci, wgląd w to, kto jest zaangażowany, w jaki sposób i w jakim stopniu;
  • Istnieje pilna potrzeba zaangażowania się od samego początku procesu m.in. poprzez dołączenie do konsorcjów, uczestnictwo w dniach informacyjnych lub poszukiwanie partnerów;
  • Jeśli chcemy, aby nasi badacze odnieśli sukces, musimy zapewnić im bardziej całościowe wsparcie;
  • Sukces programów UE zależy również od krajowej strategii wspierania uniwersytetów/ instytutów badawczych. Strategia ta powinna obejmować zmiany strukturalne, które są zdecydowanie potrzebne, szczególnie jeśli chodzi o biura wsparcia badań. Co więcej, ta strategia powinna być zgodna z instytucjonalną strategią rozwoju badań;
  • Niektóre problemy powinny być rozwiązane na poziomie lokalnym/krajowym np. przy pomocy KPK;
  • Należy zwrócić uwagę na znaczenie “wpływu” (impact) w przypadku badań z zakresu nauk społecznych i humanistycznych;
  • Nie powinno się zbyt często posługiwać skrótem “SSH”, ponieważ nie każdy z zewnątrz go rozumie;
  • Ubieganie się o dofinansowanie ze środków UE nigdy nie jest stratą czasu dla naukowców, kierowników projektów, instytutu lub uniwersytetu. Jest to cenna lekcja dla wszystkich.

PODSUMOWANIE PANELU

Niewątpliwie nauki społeczne i humanistyczne mają do odegrania ważną rolę w kolejnym programie ramowym Horyzont Europa. Wiemy, że ¼ budżetu grantów European Research Council (ERC) i Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) trafia do przedstawicieli SSH. Istnieją również liczne możliwości dla naukowców reprezentujących SSH w różnych konsorcjach finansowanych w ramach programów ramowych UE. Aby odnieść sukces, społeczność naukowa musi „postawić” na podejście interdyscyplinarne, myśleć o tym, jaki wpływ mają badania z zakresu nauk społecznych i humanistycznych oraz angażować się w konsorcja od samego początku. Zapewnienie systemu zachęt i całościowego wsparcia na poziomie europejskim, krajowym i instytucjonalnym jest kluczem do zwiększenia udziału Polski w programach ramowych UE. Jak podkreślił Harald Hartung, nie należy być skromnym!

Podczas dalszej części konferencji, Pan Mikołaj Pyczak, Ekspert Krajowego Punktu Kontaktowego, przedstawił aktualne konkursy w ramach szóstego Wyzwania Społecznego (Europa w zmieniającym się świecie). Obecnie można składać wnioski w następujących obszarach: migracje, transformacje, zarządzanie w przyszłości (governance for the future). Zachęcał także wszystkich badaczy do aktywnego szukania możliwości współpracy m. in. poprzez udział w spotkaniach brokerskich biorąc udział w sieci lub też przez dodanie swojego profilu na platformie online Partner Search Tool for SC6.

SESJA “SUCCESS STORIES”

Co jest szczególnie pomocne w pozyskiwaniu funduszy na badania z UE? Jak osiągnąć sukces w aplikowaniu o granty H2020? Kolejna sesja skoncentrowana była na prezentacji różnych „historii sukcesu” beneficjentów programów UE, nie tylko z Polski, ale także z innych krajów europejskich, takich jak Niemcy czy Litwa. Głównym celem sesji było zidentyfikowanie najlepszych praktyk badawczych, wymiana pomysłów i udzielenie praktycznych wskazówek badaczom reprezentującym SSH.

W sesji udział wzięli:

  • Dr Jan Barski, CityScience Lab, HafenCity University Hamburg
  • Dr Magdalena Góra, Instytut Europeistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
  • Dr Maciej Maryl, Centrum Humanistyki Cyfrowej, Instytut Badań Literackich PAN
  • Tomasz Mazuryk, FundingBox ACCELERATOR Sp. z o.o.
  • Dr Justyna Olko, Pracownia „Spotkania Starego i Nowego Świata”, Wydział “Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski
  • Prof. Gintautas Mažeikis, Uniwersytet w Kaunas (Litwa)

Moderatorem sesji była dr Justyna Kramarczyk z Biura Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli.

Główne punkty, które zostały podkreślone podczas sesji, to:

  • Instytuty / uniwersytety powinny zapewnić swoim badaczom efektywne biura wsparcia projektów, przejrzyste procedury wewnętrzne, specjalistyczną wiedzę na temat rozpowszechniania wyników badań (np. w mediach społecznościowych). Ważne jest także budowanie oraz zacieśnianie współpracy między pracownikami naukowymi i pracownikami administracyjnymi;
  • Wsparcie Krajowego Punktu Kontaktowego również jest kluczowe, jeżeli chodzi o odniesienie sukcesu w grantach europejskich. Przede wszystkim naukowcy muszą brać aktywniejszy udział w spotkaniach brokerskich czy informacyjnych, uczestniczyć w programach mentorskich KPK oraz korzystać z możliwości indywidualnych konsultacji z ekspertami;
  • Kluczem do sukcesu w programach ramowych UE jest umiejętność „sieciowania się” – badaczy należy zachęcać do tworzenia nowych sieci lub dołączania do sieci już funkcjonujących, bowiem sukces projektu zawsze zależy od wzajemnego zaufania i wsparcia;
  • Proces budowania konsorcjum można zacząć od umieszczenia ogłoszenia na Portalu Uczestnika (Participant Portal) i identyfikacji pożądanego profilu partnera;
  • Innym kluczowym czynnikiem jest praca zespołowa. Potrzebujemy dobrze zarządzanych i różnorodnych zespołów o jasnej strukturze i podziale pracy, a także przejrzystych procedur zarządzania projektami. Sam proces pisania wniosku jest wysiłkiem zespołowym.
  • Społeczność naukowa powinna mieć świadomość, że odbiorcy zewnętrzni/ interesariusze są częścią procesu i kluczem do sukcesu. Stąd też społeczność badawczą należy rozumieć szeroko. Bardzo istotna jest także skuteczna komunikacja wewnętrzna/ międzynarodowa.

PODSUMOWANIE SESJI

Ścisła współpraca między pracownikami naukowymi i pracownikami biur wsparcia projektów, usieciowienie, wsparcie ze strony KPK, skuteczna komunikacja, przejrzyste i dobrze zarządzane zespoły badawcze są znamienne dla osiągnięcia sukcesu. Ogólnie rzecz biorąc, kluczem do zwiększenia partycypacji polskich naukowców w programach ramowych UE jest zgromadzenie wszystkich aktorów, którzy biorą udział w tym procesie – naukowców, władz akademickich, kierowników projektów, interesariuszy, odbiorców zewnętrznych, organizacji pozarządowych. Potrzebny jest zjednoczony i zaangażowany głos.


Wydarzenie zakończyła prezentacja Pani Ewy Kuśmierczyk, Dyrektora Biura ds. Doskonałości Naukowej PAN, zatytułowana „Granty ERC w SSH – zwiększ swoje szanse na sukces”. Dzięki tej prezentacji uczestnicy konferencji mieli możliwość zapoznania się z profilem działalności Biura oraz licznymi przykładami wsparcia, jakie oferuje Biuro wnioskodawcom ERC w Polsce.


Podsumowanie dostępne jest także w formacie PDF.


Facebook