Na przestrzeni ostatnich lat stopniowo rośnie liczba kobiet zajmujących się badaniami i innowacjami (szczegółowe statystyki przedstawia np. raport She Figures 2018). Większa jest ponadto międzynarodowa mobilność naukowczyń w sektorze szkolnictwa wyższego. Nie zmienia to jednak faktu, że płeć nadal stanowi istotny czynnik różnicujący dostęp do wysokich pozycji na uczelniach, utrudniający rozwój kariery naukowej m.in. poprzez ignorowanie dorobku kobiet czy przypisywanie mężczyznom- naukowcom odkryć badaczek. Stąd też, jak pokazują m.in. opracowania Komisji Europejskiej, wciąż potrzebne są działania na rzecz polityki równego traktowania na uczelni, monitorowanie potrzeb naukowczyń oraz dzielenie się dobrymi praktykami w zakresie wspierania karier naukowych kobiet.
Raport „Kobiety w polskiej politologii. Od diagnozy do współpracy”, opracowany przez Agatę Włodkowską-Bagan i Małgorzatę Winiarczyk-Kossakowską, jest próbą zdiagnozowania sytuacji kobiet-politolożek zatrudnionych na polskich uczelniach publicznych. Przedstawia liczne wnioski i rekomendacje, które podkreślają konieczność wdrażania polityki wspierającej równość płci w badaniach i szkolnictwie wyższym. Prezentowane wnioski mają oparcie w badaniach, które zostały zrealizowane w okresie od stycznia 2017 do stycznia 2018 roku.
Raport pokazuje, że stereotypowe przekonanie, iż kobiety nie są „stworzone do nauki” wciąż odgrywa dużą rolę w środowisku akademickim – naukowczynie rzadziej postrzegane są jako autorytety czy ekspertki, natomiast znacznie częściej obciąża się je pracami administracyjno-organizacyjnymi. Praktyki dyskryminacyjne wobec kobiet naukowców przyjmują formę pozamerytorycznych uwag, pomijania tytułów w komunikacji oficjalnej czy skracania czasu wypowiedzi na konferencjach. Z publikacji wynika również, że tym co szczególnie spowalnia rozwój kariery naukowej politolożek jest trudność w łączeniu obowiązków zawodowych i rodzinnych oraz brak instytucjonalnego wsparcia, zwłaszcza w obliczu akademickiej konkurencji tj. limitowanej liczby uczelnianych etatów czy ograniczonego dostępu do prestiżowych funkcji. Barierą jest ponadto brak rozwiązań prawnych na poziomie państwa w postaci zrównoważonej i długofalowej polityki.
Raport zawiera też propozycje dobrych praktyk i szereg rekomendacji z podziałem na: 1) rekomendacje dla polskich politolożek, 2) rekomendacje dla władz uczelni oraz instytutów, 3) rekomendacje dla MNiSW oraz politologicznych towarzystw naukowych. Wśród nich warto wskazać na:
- Wdrożenie parytetu podczas akademickich konferencji, w publikacjach naukowych i komitetach naukowych
- Uwzględnianie równowagi płciowej w obsadzaniu stanowisk na uczelni np. ustawowy wymóg reprezentacji kobiet w składach komisji, we władzach uczelni (co najmniej 35%)
- Składanie do MNiSW regularnych raportów na temat implementacji polityki równościowej i antydyskryminacyjnej
- Stworzenie warunków organizacyjnych sprzyjających godzeniu ról społecznych kobiet pracujących na uczelni m.in. poprzez zapewnienie dostępu do żłobków i przedszkoli w miejscu pracy czy elastyczny czas pracy
- Zainicjowanie małych grantów badawczych dla naukowczyń np. grantów pomostowych pozwalających wrócić z urlopu wychowawczego do pracy na uczelni
- Niewliczanie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego w ocenę dorobku naukowego
- Promowanie zmian językowych np. w ogłoszeniach o pracę
Pełna treść raportu dostępna jest poniżej:
Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej projektu.
Warto zaznaczyć, że raport dotyczy dwóch zagadnień przekrojowych (tzw. cross cutting issues) kolejnego programu ramowego Horyzont Europa, które mają być uwzględniane we wszystkich klastrach i działaniach podejmowanych w ramach programu. Po pierwsze, ww. kwestii równouprawnienia płci dzięki wspieraniu działań mających na celu m.in. zmniejszenie przepaści pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn w zespołach badawczych czy zapewnienie równowagi reprezentacji płci na szczeblach decyzyjnych (np. w grupach doradczych). Po drugie, zagadnienia większej aktywności przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych, również nauk polityczych, w programach ramowych UE.
Monitorowanie obu aspektów programu jest jednym z obszarów działalności Biura PolSCA. Stąd też, w drugiej połowie 2020 roku Biuro planuje współorganizację konferencji na temat obecności kobiet w różnych dziedzinach nauki oraz równości płci w europejskich badaniach. Natomiast w 2019 roku z naszej inicjatywy odbyło się wydarzenie „PoliSSH perspective on Horizon Europe” poświęcone integracji nauk społecznych i humanistycznych w programach UE. Podsumowanie wydarzenia wraz z listą rekomendacji można znaleźć tutaj.
