W dniach 11-13 kwietnia 2019 roku w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Paryżu odbyła się międzynarodowa konferencja zatytułowana „Kapitalizm, osobowość i kultura”. Celem konferencji było przedstawienie, w sposób interdyscyplinarny, relacji pomiędzy kapitalizmem, osobowością i kulturą oraz konfrontacja różnych współczesnych perspektyw badawczych. Zaproszenie do udziału w konferencji zostało skierowane do historyków, ekonomistów, socjologów, politologów, a także przedstawicieli nauk o literaturze, teatrze, filmie.
W skład komitetu naukowego, czuwającego nad merytorycznym kształtem wydarzenia, weszli: prof. Alan S. Kahan (Université de Versailles Saint Quentin en Yvelines), prof. Frédéric Lebaron (ENS-Saclay) oraz prof. Catherine Marshall i prof. Joanna Nowicki (Université de Cergy-Pontoise). Współorganizatorami konferencji, która odbywała się w języku francuskim i angielskim, byli m.in. fundacja badawcza Maison des Sciences de l”Homme, Universite Paris–Saclay i Stacja Naukowa PAN w Paryżu.
Konferencję otworzyła Katarzyna Kula ze Stacji Naukowej PAN w Paryżu, przedstawiając krótko historię stacji naukowej, jak i samego budynku na Lauriston.
Merytorycznego wprowadzenia do pierwszego dnia obrad dokonał prof. Alan S. Kahan.
Pierwszy dzień poświęcony był początkom kapitalizmu w perspektywie historycznej i objął trzy sesje: „Handel, zwyczaje i osobowość w myśli społecznej 18 wieku”, „Kapitalizm, handel i osobowość w myśli społecznej (1800-1945)” oraz „Wizerunki handlowca i przedsiębiorcy w powieści i teatrze przed 1945 r”.
Drugi dzień konferencji dotyczył kwestii dyskursu i językowych znaczeń pojęć opisujących kapitalizm i kapitalistę. Słowo wstępne wygłosiła pani prof. Joanna Nowicki, pomysłodawczyni tej sesji.
Co interesujące, sesji tej towarzyszyła półgodzinna projekcja filmu Andrzeja Wajdy „Ziemia obiecana”, opatrzona komentarzem historyczno-socjologicznym na temat kontekstu filmu, przygotowanym przez badaczkę Annę Szczepańską (Université Paris 1 – Panthéon-Sorbonne).
Podczas popołudniowych sesji naukowcy dyskutowali o przedstawieniu handlu i relacji handlowych w telewizji i kinie oraz o obrazie kapitalizmu w społeczeństwach postkomunistycznych.
Ostatni dzień konferencji był poświęcony wizji kapitalizmu w czasach współczesnych. Sesje obejmowały następujące zagadnienia: „Wizerunek mecenasa a kapitalizm” a także „Kapitalizm i jego wpływ na osobowość w ujęciu myśli społecznej od 1945 roku”. Warto podkreślić, że konferencja miała wymiar międzynarodowy -wzięli w niej udział czołowi przedstawiciele nauk społecznych i humanistycznych ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Szwajcarii oraz Polski.
Ponadto, tematyka wystąpień okazała się niezwykle różnorodna, a badacze z zakresu nauk społecznych analizowali kapitalizm z wielu perspektyw. Przykładowo, prof. Henry C. Clark (Dartmouth College, USA) przedstawił referat na temat moralności kupców w XVIII wieku, prof. Gregory Claeys (Royal Holloway College, Wielka Brytania) zastanawiał się jak możemy wyobrazić sobie postkonsumpcyjną osobowość. Doktorantka, pani Johanna Gaultier (Graduate Institute of International and Development Studies, Szwajcaria) mówiła o tym, w jaki sposób ekonomiści toczą bitwę o telewizję publiczną, by wprowadzić do agendy programów ważne dla nich tematy (agenda-setting).
Wśród prelegentów nie zabrakło również reprezentantów polskiego środowiska akademickiego. Prof. Alicja Kacprzak (Uniwersytet Łódzki) zaprezentowała wyniki analizy lingwistycznej słowa „kapitalista” w języku polskim i francuskim. Dr Nicolas Maslowski (Ośrodek Kultury Francuskiej, Uniwersytet Warszawski) poruszył kwestie związane ze współczesnym „rozczarowaniem” kapitalizmem w Czechach, Polsce i na Węgrzech. Dr hab. Dorota Pietrzyk-Reeves (Uniwersytet Jagielloński) skupiła się na postawach i ich uwarunkowaniach wobec kapitalizmu i kapitalistów w postkomunistycznej Polsce i na Węgrzech.
Biuro PolSCA było reprezentowane przez dr hab. Małgorzatę Molęda-Zdziech, która wystąpiła z referatem „Jaki kapitalizm ? – scenariusze kapitalizmu w ujęciu ponowoczesnym (Z. Bauman, A. Giddens, R. Sennett)”oraz dr Justynę Kramarczyk, która podczas piątkowej sesji przedstawiła prezentację na temat związków między kapitalistyczną transformacją w Polsce, percepcją czasu a osobowością.
Wydarzenie było doskonałą okazją do konfrontacji perspektyw badawczych, ożywionych dyskusji, co pozwoliło na wzajemne poznanie się i poszerzenie naukowej sieci kontaktów.
Obradom przysłuchiwał się Antoine Reverchon, dziennikarz „Le Monde”. Polecamy lekturę jego artykułu „Czy kapitalizm jest moralny?” (Le capitalisme est-il moral?), który ukazał się 26 kwietnia 2019 roku w „Le Monde” [wersja pdf].
