19 czerwca 2019 roku CNRS, francuski odpowiednik Polskiej Akademii Nauk, obchodzący swoje 80-lecie, zorganizował w Brukseli szeroko promowaną konferencję zatytułowaną „Jaka dyplomacja naukowa na rzecz programu Horyzont Europa. Propozycje głównych graczy” (Which scientific diplomacy for Horizon Europe. The contribution of the main players). Współorganizatorami konferencji byli: The Spanish National Research Council (CSIC), Helmholtz, Institut Pasteur, Thales, Sorbonne Universite oraz Inalco (Univeristy of Languages and Civilization).
Biuro PolSCA zostało zaproszone na to wydarzenie, które odbyło się w reprezentacyjnych salach Królewskiej Akademii Nauk i przyciągnęło licznych uczestników, przede wszystkim z mających swoje siedziby w Brukseli, biur łącznikowych, reprezentujących interesy naukowców, badaczy i innowatorów. Warto zaznaczyć, że na otwarcie takich placówek, nie decydują się tylko kraje członkowskie UE, ale również stowarzyszone, czy też kraje trzecie, w tym np. Japonia. Europejski Rejestr Przejrzystości, do rejestracji, w którym zachęcane są wszystkie podmioty pragnące uczestniczyć w kształtowaniu polityk publicznych, w kategorii: instytuty badawcze i naukowe, think tanki, uniwersytety itp. obejmuje ok. 1000 zgłoszeń. Warto przypomnieć, że Biuro PolSCA również figuruje w tym rejestrze.
Konferencja objęła: wystąpienia otwierające prezesa CNRS, p. prof. Antoine’a Petit, dyrektora generalnego ds. badań i innowacji, p. Jean-Eric Paquet oraz prezesa Europejskiej Rady ds. Badań, p. prof. Jean-Pierre’a Bourguignon oraz trzy panele tematyczne. Prezes CNRS powitał wszystkich zebranych, krótko przedstawił instytucję, którą kieruje od 2018 roku. Warto przypomnieć, że struktura CNRS kilka lat temu uległa zmianie: utworzono docelowo większe jednostki, po to by łatwiej nimi zarządzać. Ponadto, CNRS ma reprezentację zagraniczną. Osiem, głównych zagranicznych ośrodków CNRS znajduje się na wszystkich kontynentach: w Brukseli, Pekinie, Tokio, Rio de Janeiro, Pretorii, New Delhi, Singapurze, Waszyngtonie. Ponadto instytucja posiada 75 zagranicznych laboratoriów badawczych. Roczny budżet CNRS to 3, 4 miliarda euro.
Pan Jean-Eric Paquet opowiedział o działaniach zaplanowanych przez Komisję dotyczących nowego programu ramowego – Horyzontu Europa na lata 2021-2027. Wspomniał o toczącym się procesie naboru szefów i członków do rad misji, a także o zaplanowanych na 24-26 września br. European Research & Innovations Days.
Jean Bourguignon, którego kadencja wygasa z dniem 31 grudnia 2019 r. zauważył, że warunki prowadzenia badań naukowych zmieniają się. ERC wciąż kładzie nacisk na doskonałość naukową, ale coraz częściej zwraca też uwagę na konieczność zapewnienia sprawnej komunikacji ze społeczeństwem.
Nie przewidziano pytań, a po krótkiej przerwie, rozpoczął się pierwszy, merytoryczny panel, zatytułowany „Europa i Azja. Jaka współpraca w konkurencyjnym kontekście?” (Europe and Asia. What cooperation in a competitive context?). W dyskusji udział wzięli: Marie-Cristina Russo z Komisji Europejskiej, Antoine Mynard z CNRS, Jennifer Heurley z Instytutu Pasteura, Luc le Clavalez z CNRS, Jean-Francois Huchet z INALCO. Moderował go Patrick Nedellec, odpowiedzialny za sprawy międzynarodowe i europejskie w CNRS.
Uczestnicy dyskusji zgodzili się, co do tego, że w relacjach Europa-Azja konieczna jest wzajemna chęć poznania siebie, swoich kultur oraz języka, ponieważ znajomość języka otwiera i ułatwia kontakty.
Drugi panel poświęcony był „Innowacjom jako międzynarodowemu wyzwaniu dla Europy” (Innovation, an international challenge for Europe. Tools and good practices). Wystąpili w nim: Philippe Valery Thales, reprezentujący Thales-CNRS w Singapurze, Janques Maleval z CNRS, Billy Shapira z Helmholtz w Tel Avivie, Srini Kaveri z biura CNRS w Indiach oraz Xavier Morise z CNRS. W sposób bardzo dynamiczny moderowała go Marylin Fiaschi, kierująca organizacją Science Business. Dr Kaveri wskazywał, że innowacje często wykorzystują hinduską zasadę „Jugaad”, polegającą na radzeniu sobie przy użyciu minimalnych środków. Często jest to optymalna technika, po którą warto sięgać.
Ostatni panel dotyczył kwestii normatywnych i zatytułowany był „Europejskie wartości. Podstawa dla Europejskiej przestrzeni badawczej” (European values. An asset for the European Research Area). Uczestniczyli w nim: Elena Dominguez z CSIC, Philippe Curyz IRD oraz Alia Gana, Laurence Devillers, Pascal Griset z CNRS. Moderatorem dyskusji był Pascal Dayez-Burgeon, historyk, specjalista ds. Korei, były dyplomata, od ponad 10 lat kierujący biurem CNRS w Brukseli. Wśród najważniejszych wartości, które wymieniono, znalazły się: zaufanie społeczne, otwartość, solidarność, równość, w tym równość płci, wolność, prawa człowieka i zasada praworządności. Prof. Dominguez powiedziała, że naszym zadaniem jest ochrona tych wartości, podczas gdy prof. Griset zaznaczył, że można je chronić poprzez dyplomację naukową, która jest „umiejętnością zapewnienia sobie miejsca w świecie”.
Last but not least, podsumowania konferencji podjęła się Rosa Menendez, prezeska The Spanish National Research Council (CSIC). Pani Menendez podkreśliła, że doskonałość naukowa i mobilność badaczy nie są niczym nowym – świadczy o tym m.in. pobyt Mikołaja Kopernika na Uniwersytecie w Bolonii, jak też na Uniwersytecie w Padwie oraz wyjazd Marie Skłodowskiej-Curie do Paryża. Co więcej, zaznaczyła, iż Horyzont Europa stanowi doskonałą okazję do wzmocnienia i zintensyfikowania działań w ramach dyplomacji naukowej, aby móc sprostać globalnym wyzwaniom, przed którymi stoi Europa.
Na koniec warto zastanowić się dlaczego Francuzi zdecydowali się na organizację konferencji poświęconej dyplomacji naukowej ? Pozycja nauki i naukowców we Francji jest jedną z najwyższych w Europie. Wskazują na to zarówno nakłady na naukę w samej Francji, jak i skuteczność w pozyskiwaniu środków z Unii Europejskiej. Francuzi, jako jedni z założycieli europejskiej wspólnoty, potrafią być aktywnym uczestnikiem w europejskiej przestrzeni naukowej. Są w niej mistrzami, czego dowodem może być np. liczba uzyskiwanych grantów Europejskiej Rady ds. Badań (ERC). Pozycja naukowców w hierarchii prestiżu jest również wysoka, kładzie się nacisk na mówienie o nauce i popularyzację osiągnięć naukowców. Francja postrzega naukę jako narzędzie promocji, przy użyciu środków typu „soft power”, które budują korzystny klimat, a poprzez to, przychylność dla realizacji swoich interesów politycznych, gospodarczych, czy w dziedzinie kultury.
