Unia Europejska podejmuje szereg działań w zakresie promowania równości płci w sektorze badań, innowacji i szkolnictwa wyższego (R&I, HE). Przykładem tego jest wzmocnienie aspektów ‘gender equality’ w programie ramowym UE – Horyzont Europa, tj. największym instrumencie finansowania badań i innowacji w Europie.
Działania na rzecz równości płci wspierają doskonałość naukową i innowacje
Od niedawna pozyskanie funduszy z programu przez publiczne instytucje badawcze, takie jak uniwersytety czy instytuty naukowe, możliwe jest tylko pod warunkiem wprowadzenia Planu równości płci. Nadal istnieje wiele barier strukturalnych dla równości płci w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego, na co wskazał najnowszy raport SheFigures 2021, monitorujący stan równości płci w sektorze R&I w całej Europie.
Raport SheFigurues 2021 zawiera dane i analizy dotyczące około 88 wskaźników, które wskazały m.in.:
- średnio 48,1% absolwentów programów doktoranckich to kobiety (w Polsce: 56,3%), ale w dziedzinach takich jak STEM czy ITC nadal istotnie przeważają mężczyźni
- ponad 40% kadry akademickiej to kobiety, jednak obejmują tylko 26,2% stanowisk na najwyższym szczeblu kariery (profesura)
- kobiety stanowią 32,8% europejskich badaczy; częściej jak mężczyźni pracują jednak w niepełnym wymiarze czasu prac
Webinarium Równość płci w europejskim sektorze badań, innowacji i szkolnictwa wyższego. Jak wzmacniać doskonałość naukową poprzez Plany równości płci?
Aby przyczynić się do wzmocnienia debaty nt. zagadnień związanych z równością płci, Biuro PolSCA we współpracy z biurami łącznikowymi instytucji naukowych w Brukseli z Czech (CZELO), Litwy (LINO) oraz Słowacji (SLORD) zorganizowało 10 marca 2022 r, webinarium „Równość płci w europejskim sektorze badań, innowacji i szkolnictwa wyższego. Jak wzmacniać doskonałość naukową poprzez Plany równości płci?”.
W czasie webinarium przedstawicielka Dyrekcji Generalnej ds. badań naukowych i innowacji w Komisji Europejskiej – Pani Anne Pepin (z sektora Gender) przedstawiła wyniki raportu She Figures 2021 i omówiła polityki UE w tym zakresie.
Badacze reprezentujący czołowe instytucje naukowe z 4 krajów regionu Europy Środkowo-Wschodniej zaprezentowali badania i analizy dotyczące równości płci oraz wezmą udział w dyskusji nt. roli równości płci w budowaniu potencjału instytucji naukowych, wzmacnianiu zespołów badawczych i stymulowaniu innowacyjności w regionie.
- Czechy: Marcela Linková, Head of the Centre for Gender and Science at the Institute of Sociology of the Czech Academy of Sciences
- Litwa: Agnė Paliokaitė, Science and innovation policy researcher, Founder and Director of international research institute Visionary Analytics; Aurelija Novelskaitė, Associate Professor of Vilnius University (Litwa)
- Polska: Anna Knapińska, Assistant Professor at the National Information Processing Institute
- Słowacja: Gabriel Bianchi, Deputy Director at the Institute for Research in Social Communication of the Slovak Academy of Sciences
GEP to obligatoryjny wymóg dla organizacji badawczych wnioskujących do Horyzontu Europa
Równość płci jako priorytet przekrojowy (cross-cutting priority) w programie ramowym Horyzont Europa na lata 2021-2027 (HE) wynika wprost ze strategii Komisji Europejskiej na rzecz równości płci na lata 2020-2025. W HE wprowadzono trzy główne zmiany, które mają prowadzić do zwiększenia poziomu równouprawnienia płci:
- posiadanie Planu równości płci – jako kryterium kwalifikowalności obligatoryjne dla wszystkich organów publicznych, instytucji szkolnictwa wyższego i organizacji badawczych chcących uczestniczyć w programie Horyzont Europa
- włączenie wymiaru płci do treści badań i innowacji – to domyślny wymóg w projektach, oceniany w ramach kryterium doskonałości (chyba że w opisie tematu wyraźnie określono inaczej);
- równowaga płci w zespołach badawczych – jako kryterium rozstrzygające w przypadku wniosków grantowych z taką samą liczbą punktów w rankingu.
Posiadanie Planu równości płci jest obligatoryjne dla wszystkich organów publicznych tj. ministerstw, gmin, organizacji finansujących badania, publicznych organizacji nastawionych na zysk (np. niektórych muzeów), jak również instytucji szkolnictwa wyższego (uczelnie) oraz organizacji badawczych (instytuty badawcze).
Do wdrożenia GEP nie są zobowiązane prywatne organizacje nastawione na zysk takie jak małe i średnie przedsiębiorstwa, a także organizacje pozarządowe (NGO) czy obywatelskie (CSO). Wymóg ten dotyczy tylko organizacji z państw członkowskich UE i krajów stowarzyszonych (kraje trzecie są z niego zwolnione).
UWAGA: Organizacja może nie posiadać GEP na etapie składania wniosku, ale musi dysponować Planem w momencie podpisania umowy grantowej (Grant Agreement). Na etapie składania wniosku wymagane jest oświadczenie organizacji, iż Plan równości płci zostanie wdrożony najpóźniej w momencie podpisania umowy grantowej.
ZOBACZ: Przewodnik Biura PolSCA nt. opracowania Planów Równości Płci: https://polsca.pan.pl/plany-rownosci-plci-przewodnik-biura-polsca/
Opracowanie GEP – obowiązkowe 4 elementy:
- jest dokumentem publicznym,
- koniecznym jest wyznaczenie konkretnych zasobów do jego opracowania i wdrożenia,
- należy przewidywać zbieranie danych i monitoring
- należy uwzględnić organizację szkoleń i wzmacnianie potencjału organizacji.
Opracowanie GEP: niezbędne kroki, narzędzia i zasoby
- Podjęcie decyzji i wyznaczenie zasobów
- Diagnoza obecnej sytuacji
- Opracowanie planu, w tym działań do podjęcia i wskaźników
- Przyjęcie i upublicznienie dokumentu
Do opracowania GEP można posłużyć się ogólnodostępnymi narzędziami wspierającymi np.
- przewodnik GEAR Toolkit on gender equality https://eige.europa.eu/gender-mainstreaming/toolkits/gear/step-step-guide/step-1
- przewodnik European Institute for Gender Equality: https://eige.europa.eu/gender-mainstreaming/toolkits/gear/step-step-guide
- Opracowanie Komisji Europejskiej nt. GEP: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ffcb06c3-200a-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-232129669
- Sieć instytucji z krajów Europy Środowo-Wschodniej zajmującej się tematyką GEP:
- Raport ERAC SWG on Gender in Research and Innovation on Gender Equality Plans as a catalyst for change https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-1202-2021-INIT/en/pdf (kluczowe elementy dot. GEP znajdują się na str. 7-8)
- Sieć praktyków Act on Gender
Praktyczne warsztaty dla pracowników PAN
Warsztat 1. Jak opracować Plan równości płci?
czwartek, 17 marca, 9:00 – 11:30
(dla instytucji, które dopiero zaczynają pracę nad GEP)
Tematy poruszane podczas szkolenia:
- Czym jest Plan równości płci? Etapy pracy nad Planem równości płci.
- Dobry początek – zrozumienie funkcjonowania organizacji i stworzenie zespołu wdrażającego Plan równości płci.
- Analiza stanu równości płci w organizacji: cele analizy danych, typy przydatnych danych.
- Narzędzia: GEAM – narzędzie do wykorzystania w diagnozie i monitoringu.
- Zaprojektowanie Planu równości płci – przełożenie wyników diagnozy na cele, planowanie działań i dobór wskaźników, wyznaczenie zasobów niezbędnych do realizacji celów.
Po odbyciu szkolenia osoby uczestniczące:
- zdobędą wiedzę na temat procesu opracowywania i wdrażania Planu równości płci oraz wymogów Komisji Europejskiej dotyczących zawartości i formy planu równości płci,
- będą przygotowane do przeprowadzenia diagnozy sytuacji w swojej organizacji,
- poznają GEAM jako narzędzie do analizy sytuacji w organizacji/instytucji,
- będą przygotowane do zaprojektowania Planu równości płci w swojej organizacji
- poznają przykłady planów równości płci z instytucji naukowych z Polski i z zagranicy
Warsztat 2. Jak wdrożyć Plan równości płci?
czwartek, 24 marca, 9:00 – 11:30
(dla instytucji z wykonaną diagnozą pod kątem GEP lub z już opracowanym GEPem)
Tematy poruszane podczas szkolenia:
- Czym jest plan równości płci? Etapy pracy nad planem równości płci.
- Zaprojektowanie planu równości płci – przełożenie wyników diagnozy na cele, planowanie działań i dobór wskaźników, wyznaczenie zasobów niezbędnych do realizacji celów.
- Jak wybrać tematykę szkoleń i do kogo je skierować?
- Włączenie aspektu płci do treści badawczych i dydaktycznych – jak o to zadbać?
Po odbyciu szkolenia osoby uczestniczące:
- zdobędą wiedzę na temat procesu opracowywania i wdrażania Planu równości płci oraz wymogów Komisji Europejskiej dotyczących ich zawartości i formy,
- będą przygotowane do zaprojektowania Planu równości płci w swojej organizacji,
- poznają przykłady Planów równości płci z instytucji naukowych z Polski i z zagranicy,
- będą przygotowane do wyboru tematów szkoleń (jako elementu Planu równości płci) i opracowania ich planów,
- zdobędą wiedzę na temat wymogu włączenia aspektu płci do treści badawczych i dydaktycznych.
—————————————————————————————————————————
Warsztaty (w jęz. polskim) poprowadzą trenerki: dr Paulina Sekuła oraz dr Ewa Krzaklewska z Uniwersytetu Jagiellońskiego (zaangażowane m.in. w sieć Gender Equality – Community of Practice for Gender Equality in Central and Eastern Europe).
Perspektywę oczekiwań Komisji Europejskiej przedstawi p. Beata Oleksy, Ekspertka ds. Równości Płci w programie Horyzont Europa z KPK/NCBR.
Plany Równości Płci Instytutów PAN
- Instytut Chemii Organicznej PAN
https://www.icho.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/GEPfullpl.pdf
- Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
https://portal.ichb.pl/wp-content/uploads/2022/01/Zarzadzenie33_10_2021.pdf
- Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN
- Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie
https://www.iimcb.gov.pl/images/banners/GEP_2022-2025/GEP_PL.pdf
- Instytut Oceanologii PAN
https://www.iopan.gda.pl/zarzadzenie_20_2021-plan.pdf
- Instytut Slawistyki PAN
- Międzynarodowy Instytut Mechanizmów i Maszyn Molekularnych PAN
https://www.imol.institute/_files/ugd/be1885_bf925c9c62514e0ab46fd48d78b2f61f.pdf
- Instytut Geofizyki PAN
https://www.igf.edu.pl/download.php?id=2899
- Instytut Badań Literackich PAN
https://ibl.waw.pl/index.php?app=docs&action=get&iid=6375
- Instytut Matematyczny PAN
https://www.impan.pl/instytut/deklaracja_dostepnosci/plan_rownosci_w_im_pan_na_lata_2022_2024.pdf ]
- Instytut Chemii Fizycznej PAN
https://ichf.edu.pl/files/GEP/GEP_fin.pdf
Szkolenia i przyszłe działania
Rejestracja: https://tiny.pl/9njfl
Projekty nt. GEP dofinansowane ze środków UE
ACT
Communities of PrACTice for Accelerating Gender Equality and Institutional Change in Research and Innovation across Europe (1 May 2018 – 30 April 2021)
ATHENA
Implementing gender equality plans to unlock research potential of RPOs and RFOs in Europe (1 February 2021 – 31 January 2025)
Baltic gender
Baltic Consortium on Promoting Gender Equality in Marine Research Organisations (1 September 2016 – 31 August 2020)
Caliper
Linking research and innovation for gender equality (1 January 2020 – 31 December 2023)
CASPER
Certification-Award Systems to Promote Gender Equality in Research (1 January 2020 – 31 December 2021)
CHANGE
CHAlleNging Gender (In)Equality in science and research (1 May 2018 – 30 April 2022)
EFFORTI
Evaluation Framework for Promoting Gender Equality in Research and Innovation (1 June 2016 – 31 May 2019)
EGERA
Effective Gender Equality in Research and the Academia (1 January 2014 – 31 December 2017)
EQUAL4EUROPE
Gender Equality Standards for Arts, Humanities, Medicine, Social sciences, Business and Law institutions throughout Europe (1 January 2020 – 31 December 2023)
EQUAL-IST
Gender Equality Plans for Information Sciences and Technology Research Institutions (1 June 2016 – 31 May 2019)
FESTA
Female empowerment in science and technology academia (1 February 2012 – 31 January 2017)
GARCIA
Gendering the Academy and Research: combating Career Instability and Asymmetries (1. February 2014 – 31 January 2017)
GE ACADEMY
Gender Equality Academy (1 January 2019 – 31 December 2021)
GEARING ROLES
Gender Equality Actions in Research Institutions to traNsform Gender ROLES (1 January 2019 – 31 December 2022)
GEDII
Gender Diversity Impact: Improving Research and Innovation through Gender Diversity (1 October 2015 – 30 September 2018)
GEECCO
Gender Equality in Engineering through Communication and Commitment (1 May 2017 – 30 April 2021)
GENDERACTION
GENDer equality in the ERA Community To Innovate policy implementatiON (1 April 2017 – 30 September 2021)
GENDER-NET
Promoting Gender Equality in Research Institutions and Integration of the Gender Dimension in Research Contents (15 October 2013 – 14 October 2016)
GENDER-NET Plus
Promoting Gender Equality in H2020 and the ERA (15 September 2017 – 14 September 2022)
GENDER-SMART
Gender in Science Management of Agriculture & life sciences, including Research and Teaching (1 January 2019 – 31 December 2022)
Gender STI
Gender Equality in Science, Technology and Innovation Bilateral and Multilateral Dialogues (1 November 2020 – 31 October 2023)
GENERA
Gender Equality Network in the European Research Area (1 September 2015 – 31 August 2018)
GENOVATE
Transforming Organisational Culture for Gender Equality in Research and Innovation (1 January 2013 – 30 June 2017)
GRANteD
GRant AllocatioN Disparities from a gender perspective (1 January 2019 – 28 February 2023)
INTEGER
Institutional Transformation for Effecting Gender Equality in Research (1 March 2011 – 30 June 2015)
LeTSGEPs
Leading Towards Sustainable Gender Equality Plans in research performing organisations (1 January 2020 – 31 December 2023)
LIBRA
Leading Innovative measures to reach gender Balance in Research Activities (1 October 2015 – 31 March 2019)
MINDtheGEPS
Modifying Institution by Developing Gender Equality Plans (1 February 2021 – 31 January 2025)
PLOTINA
Promoting gender balance and inclusion in research, innovation and training (1 February 2016 – 31 January 2020)
RESET
Redesigning Equality and Scientific Excellence Together (1 January 2021 – 31 December 2024)
R&I PEERS
Pilot experiences for improving gender equality in research organisations (1 May 2018 – 31 August 2022)
SAGE
Systemic Action for Gender Equality (1 September 2015 – 31 August 2018)
SPEAR
Supporting and Implementing Plans for Gender Equality in Academia and Research (1 January 2019 – 31 December 2022)
STAGES
Structural Transformation to Achieve Gender Equality in Science (1 January 2012 – 31 December 2015)
SUPERA
Supporting the Promotion of Equality in Research and Academia (1 June 2018 – 31 May 2022)
TARGET
TAking a Reflexive approach to Gender Equality for institutional Transformation (1 May 2017 – 30 April 2021)
TARGETED-MPI
Transparent And Resilient Gender Equality Through Integrated Monitoring Planning and Implementation (1 September 2020 – 31 August 2024)
TRIGGER
Transforming Institutions by Gendering contents and Gaining Equality in Research (1 January 2014 – 31 December 2017)
UniSAFE
Ending gender-based violence (1 February 2021 – 31 January 2024)
WHIST
Women’s careers hitting the target: gender management in scientific and technological research (1 May 2009 – 30 November 2011)
Opracowanie: Magdalena Dobrzyńska, magdalena.dobrzynska@polsca.pan.pl