Otwarcie naboru wniosków w specjalnym konkursie Horyzontu 2020 poświęconym Europejskiemu Zielonemu Ładowi (ang. EU Green Deal Call) zapowiadane jest na drugą połowę września 2020 r. Jak pisaliśmy na naszej stronie internetowej – przy okazji zapowiedzi konkursu w czerwcu (link) – jego celem jest przede wszystkim wsparcie poprzez badania sprawiedliwej i zrównoważonej transformacji społecznej. Oprócz rozwoju technologicznego i projektów demonstracyjnych, konkurs zachęca do opracowania nowych sposobów na zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego i wzmocnienie pozycji obywateli w procesie „zielonej” transformacji, dlatego też powinien być interesujący z punktu widzenia badaczy z obszaru nauk społecznych i humanistycznych. Zachęcamy zatem do zapoznania się ze skróconym opisem wybranych tematów Green Deal Call oraz oczekiwanych rezultatów, które mają przynieść sfinansowane w ramach H2020 projekty. Informujemy ponadto o wydarzeniach związanych z konkursem m.in. o dedykowanych spotkaniach brokerskich organizowanych przez Net4Society czy The Enterprise Europe Network, a także o specjalnych sesjach w ramach EU Research and Innovation Days, które odbędą się online w dniach 22-24 września br.
Z perspektywy reprezentantów nauk społecznych i humanistycznych najbardziej interesujący wydaje się być jeden z trzech obszarów horyzontalnych konkursu tj. obszar 10 dotyczący wzmocnienia pozycji obywateli w przechodzeniu do neutralnej pod względem klimatu i zrównoważonej Europy (ang. Empowering citizens for the transition towards a climate neutral, sustainable Europe). W tym obszarze główny nacisk został położony na badania, których przedmiotem są przemiany behawioralne, społeczne i kulturowe w kontekście przeprowadzenia zielonej transformacji, jak też na konkretne działania mające wzmocnić pozycję obywateli jako podstawowych aktorów zmian. Ten obszar obejmuje trzy poniższe tematy:
10.1 Europejskie możliwości w zakresie debaty obywatelskiej i partycypacji obywateli w Zielonym Ładzie (ang. European capacities for citizen deliberation and participation for the Green Deal)
W ramach tematu 10.1 będą finansowane projekty, których celem jest stworzenie ponadnarodowych sieci ekspertów, badaczy, praktyków i organizacji społeczeństwa obywatelskiego specjalizujących się w demokracji deliberatywnej i partycypacji obywatelskiej w całej Europie, w tym specjalistów w dziedzinie zaangażowania publicznego. Należy również uwzględnić ekspertów ds. równości płci i sprawiedliwości klimatycznej. Zadaniem sieci ma być dzielenie się dobrymi praktykami, narzędziami i zasobami oraz wdrażanie procesów partycypacyjnych w kwestiach priorytetowych w celu realizacji Zielonego Ładu, zarówno na poziomie społeczności lokalnych, jak i na szerszą skalę. Sieci te powinny opierać się na dotychczasowych doświadczeniach i już istniejących narzędziach, takich jak platforma RRI Toolkit.
Oczekuje się, że wyniki projektów przyczynią się do:
• wzmocnienia poczucia odpowiedzialności poprzez dyskusję i uczestnictwo obywateli z całej Europy;
• wzrostu zaangażowania obywateli w realizację Europejskiego Zielonego Ładu i przyszłych misji programu Horyzont Europa;
• zwiększenia zaufania obywateli do instytucji naukowych i politycznych w kwestiach Zielonego Ładu;
• długoterminowego zaangażowania różnych grup społecznych i wsparcia przez nie priorytetów Zielonego Ładu oraz zaproponowanych modeli transformacji.
10.2 Zmiana behawioralna, społeczna i kulturowa dla Zielonego Ładu (ang. Behavioural, social and cultural change for the Green Deal)
Wnioski składane w ramach tematu 10.2 powinny zawierać transdyscyplinarne podejście do zmiany zachowania, uwzględniające dynamikę systemu i integrujące perspektywy historyczne, kulturowe, społeczne, ekonomiczne i psychologiczne. Uwzględnić należy zatem takie dyscypliny jak: antropologia, psychologia kulturowa, kulturoznawstwo, semiotyka i socjologia, a także gender studies i badania przekrojowe, aby zwrócić należytą uwagę na zmianę kulturową jako jeden z kluczowych warunków wstępnych zmiany zachowania. Należy również wziąć pod uwagę nierówności związane ze zmianami klimatycznymi i przemianami społeczno-ekologicznymi, a także rolę komunikacji naukowej, dziennikarstwa i mediów. Ważne jest także przedstawienie szerszych uwarunkowań instytucjonalnych (prawnych, finansowych, ekonomicznych), co pozwoli sformułować odpowiednie zalecenia polityczne i regulacje pod kątem wdrażania „zielonych” zmian.
Szczególny nacisk w proponowanych badaniach powinien zostać położony na grupy zmarginalizowane, mniejszości i różne grupy wiekowe, w tym zarówno pokolenie młodzieży, jak i osoby starsze, a także obszary miejskie i wiejskie. Kwestie związane z płcią również będą istotne. Projekty mogą dotyczyć też zmian w miejscu pracy, a także przemian w sektorze publicznym tj. działań podmiotów zbiorowych, przedsiębiorstw, korporacji, usług publicznych i innych organizacji. Oczekuje się, że konsorcja przedstawią zestaw wymiernych wskaźników do pomiaru wpływu swoich badań, jak też przyczynią się do realizacji jednego lub kilku celów zrównoważonego rozwoju.
Oczekuje się, że wyniki projektów przyczynią się do:
• dostarczenia ustrukturyzowanej, transdyscyplinarnej wiedzy specjalistycznej;
• zaproponowania bardziej zniuansowanego poglądu na temat mechanizmów zmiany zachowań przez pryzmat badań transdyscyplinarnych, które integrują perspektywy historyczne, kulturowe, społeczne, ekonomiczne i psychologiczne;
• stworzenia nowych strategii wywoływania długofalowych zmian w zachowaniach oraz efektywnych strategii długoterminowego zaangażowania, zaufania i akceptacji ze strony ludzi, społeczności i organizacji;
• opracowania zaleceń, uwzględniających różnice między regionami UE i grupami społecznymi;
• zaproponowania podejścia oddolnego do zarządzania, między innymi, niepewnością związaną ze zmianami klimatu;
• zwiększenia odporności społecznej na zmiany klimatyczne i kryzysy środowiskowe.
10.3 Umożliwienie obywatelom działań w zakresie zmian klimatycznych i ochrony środowiska poprzez edukację, naukę obywatelską, inicjatywy obserwacyjne i zaangażowanie obywatelskie (ang. Enabling citizens to act on climate change, for sustainable development and environmental protection through education, citizen science, observation initiatives, and civic engagement)
Temat 10.3 to przede wszystkim wzmocnienie pozycji obywateli i bezpośrednie zaangażowanie ich w uświadamianie sobie osobistego wpływu na klimat i środowisko, które ma prowadzić do zmiany ich zachowania, zmniejszenia osobistego śladu węglowego i podjęcia działań na poziomie społecznym na rzecz bardziej zrównoważonej przyszłości.
Zmiany zachowań obywateli i konsumentów w kierunku bardziej zrównoważonych wzorców mogą następować poprzez edukację, podnoszenie świadomości, naukę obywatelską, obserwację i monitorowanie ich wpływu na środowisko oraz zaangażowanie obywatelskie. Niezbędne jest bezpośrednie zaangażowanie obywateli i społeczności w przyczynianie się do działań na rzecz klimatu i ochrony środowiska, a tym samym zachęcanie ich do zmiany własnego zachowania, zmniejszania śladu węglowego i środowiskowego oraz podejmowania działań na poziomie indywidualnym i zbiorowym. Ma to doprowadzić do bardziej zrównoważonego stylu życia i relacji ze środowiskiem poprzez promowanie ochrony różnorodności biologicznej, zrównoważonego zużycia energii, gospodarowania odpadami itp.
Duży nacisk kładzie się na wzmocnienie świadomości ekologicznej młodego pokolenia poprzez edukację i inne formy zaangażowania młodzieży. Uczniowie i studenci mają potencjał, aby zostać ambasadorami działań na rzecz klimatu i ochrony środowiska, dzieląc się swoją wiedzą, doświadczeniem i zaangażowaniem ze swoimi rodzinami, społecznościami lokalnymi oraz publicznymi i prywatnymi decydentami.
Projekty powinny dotyczyć nauki obywatelskiej, którą należy rozumieć szeroko: od podnoszenia publicznej wiedzy o nauce, zachęcania obywateli do udziału w procesie naukowym poprzez obserwację, gromadzenie i przetwarzanie danych, aż po ustalanie programu naukowego i współtworzenie/wdrażanie polityk związanych z nauką. Może również obejmować publikację wyników i nauczanie przedmiotów ścisłych.
Proponowane inicjatywy mają być spójne z celami Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiego Paktu Klimatycznego. Proponowane działania powinny ponadto opierać się na istniejących inicjatywach i praktykach, które demonstrują innowacyjne metody nauczania i uczenia się oraz jak zaangażować szerszą społeczność w zmiany potrzebne do udanej i sprawiedliwej transformacji (np. the European Ocean Literacy platform czy The Citizen Science Platform.)
Działania w ramach tego tematu powinny obejmować jeden z następujących dwóch obszarów:
10.3.1 Umożliwienie obywatelom działania w zakresie zmian klimatycznych i zrównoważonego rozwoju poprzez edukację
Wnioski składane w tym obszarze powinny proponować inicjatywy związane z nabywaniem umiejętności, wiedzy, kształtowaniem postaw obywateli, w szczególności młodych ludzi, w zakresie zmian klimatu i zrównoważonego rozwoju. Działania powinny opierać się na najlepszych dostępnych badaniach, być innowacyjne, kształtować kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie, zwłaszcza w zakresie nauk przyrodniczych, technologii, matematyki, a także kompetencji społecznych, przedsiębiorczości i obywatelstwa. Udział naukowców przyrodniczych, specjalistów ds. technologii, obywatelskich specjalistów z zakresu nauk ścisłych oraz badaczy nauk społecznych i humanistycznych jest niezbędny do opracowania ww. inicjatyw.
Oczekuje się, że wyniki projektów:
• przyczynią się do opracowania multidyscyplinarnych europejskich ram kompetencji w kontekście uczenia się przez całe życie w celu rozwijania i oceny wiedzy, umiejętności i postaw obywateli, a zwłaszcza młodych ludzi, w zakresie zmian klimatycznych, zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska;
• posłużą jako narzędzie odniesienia dla państw członkowskich, zainteresowanych stron i organizacji pozarządowych, aby pomóc obywatelom stać się podmiotami zaangażowanymi w zieloną transformację społeczeństwa;
• w oparciu o nie zostaną opracowane konkretne programy edukacyjne, programy nauczania, szkolenia i wymiana dobrych praktyk, jak też zostanie podjęty proces konsultacji angażujący szkoły, uniwersytety, gminy, władze publiczne we współpracy z sektorem prywatnym, nauczycieli, uczniów, rodziców i szerszą społeczność.
10.3.2 Umożliwienie obywatelom przeciwdziałania zmianom klimatu poprzez lepsze monitorowanie i obserwację środowiska oraz ich wpływu na środowisko
Działania w tym obszarze mają być ukierunkowane na zaangażowanie obywateli w kwestie związane z klimatem i środowiskiem, takie jak różnorodność biologiczna, zanieczyszczenie wód morskich i słodkich oraz zdrowa żywność. Skoncentrują się na aktywnym udziale obywateli przede wszystkim dzięki indywidualnym możliwościom obserwacji środowiska. Projekty powinny być prowadzone na szeroką skalę, we współpracy z przedsiębiorstwami, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i władzami publicznymi, aby zapewnić, że działania te zaowocują przykładami zaangażowania szerszej społeczności w skuteczne zmiany zachowań potrzebne do pomyślnej i sprawiedliwej transformacji. Kluczowym elementem tego obszaru jest podnoszenie świadomości, angażowanie i wzmacnianie pozycji obywateli i konsumentów za pomocą konkretnych narzędzi do monitorowania ich wpływu na środowisko, gromadzenia informacji umożliwiających im zmianę zachowania oraz zmniejszenie ich osobistego śladu węglowego i środowiskowego jako użytkownika i konsumenta. Projekty powinny obejmować rozwój i / lub ulepszanie urządzeń (tanich czujników, aplikacji konsumenckich itp.). Należy zwrócić uwagę na promowanie równości płci i dekonstrukcję stereotypów związanych z płcią.
Oczekuje się, że wyniki projektów przyczynią się do:
• rozwoju obywatelskich inicjatyw naukowych, aby zaangażować obywateli w aktywne gromadzenie danych środowiskowych i społeczno-ekonomicznych za pomocą indywidualnych nowych lub ulepszonych urządzeń (takich jak czujniki do noszenia, zaufana, przyjazna dla użytkownika aplikacja z solidnymi obliczeniami śladu węglowego, obserwacja śmieci morskich i słodkowodnych itp.);
• dostarczenia spersonalizowanych informacji obywatelom i konsumentom na temat ich wpływu na środowisko;
• lepszego monitoringu środowiska (ląd, morze, powietrze itp.);
• zmian w zachowaniach konsumentów w kierunku bardziej zrównoważonych wzorców zmniejszania ich śladu węglowego i środowiskowego, zmiany ich wyborów dotyczących konsumpcji i stylu życia, aby osiągnąć cele neutralnej dla klimatu, zrównoważonej Europy poprzez konkretne i ukierunkowane porady.
R&I Days 2020 – sesje poświęcone Green Deal Call
Aby dowiedzieć się więcej o tematach konkursowych, warto zarejestrować się na Europejskie Dni Badań i Innowacji (#RiDaysEU2020), które odbędą się w online w dniach 22-24 września. W programie przewidziano 11 sesji poświęconych EU Green Deal Call, a także specjalny Info Day dla naukowców/ organizacji planujących złożyć aplikacje w konkursie. Szczegóły, w tym link do rejestracji na wydarzenie, dostępne na stronie Komisji Europejskiej.
Spotkania brokerskie „Nauki społeczne i humanistyczne w Green Deal Call” oraz „Horizon 2020 Virtual Brokerage Event on the Green Deal Call”
Wszystkich przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych, zainteresowanych złożeniem wniosku w ramach specjalnego konkursu H2020, zapraszamy do wzięcia udziału w wirtualnym spotkaniu brokerskim Nauki społeczne i humanistyczne w Green Deal Call, organizowanym 27 października br. przez Net4Society. To wydarzenie będzie poświęcone tematom zaproszenia do składania wniosków w sprawie Zielonego Ładu, które zostały określone jako istotne dla podmiotów z różnych dyscyplin nauk społecznych i humanistycznych.
Ponadto 13 października br. The Enterprise Europe Network organizuje jednodniowy, bezpłatny Horizon 2020 Virtual Brokerage Event on the Green Deal Call. W programie m.in. prezentacje Komisji Europejskiej i Krajowych Punktów Kontaktowych we wszystkich obszarach Zielonego Ładu oraz prezentacje pomysłów badawczych. Powyższe spotkania brokerskie mają na celu rozszerzenie międzynarodowej sieci kontaktów, nawiązanie współpracy z partnerami zagranicznymi, a także konsultacje pomysłów z ekspertami. Rejestracja na wydarzenie do 9 października!
W oparciu o powyższe materiały, już dzisiaj warto rozważyć udział w konkursie GDC oraz rozpocząć prace w celu przygotowania wniosku, w tym poszukiwania międzynarodowych partnerów. Biuro PolSCA serdecznie zaprasza do kontaktu przedstawicieli krajowego środowiska naukowego – w szczególności przedstawicieli instytutów Polskiej Akademii Nauk – zainteresowanych udziałem w konkursie!
Zachęcamy do śledzenia aktywności Biura PolSCA na naszej stronie internetowej, a także na profilu FB. Jeżeli chcesz otrzymywać na bieżąco informacje od nas, zapisz się do naszego newslettera!
Opublikowano: 2020-09-03, J. Kramarczyk
Oprawa wizualna: @Freepik.com
