Komisja Europejska przygotowuje wdrożenie programu Horyzont Europa, kolejnego i najbardziej ambitnego unijnego programu badań i innowacji (2021–2027) z proponowanym budżetem w wysokości 100 mld EUR. Elementem tego jest proces intensywnego wspólnego projektowania, tzw. współtworzenie (ang. co-design), który to proces pomoże kształtować europejskie inwestycje w badania i innowacje w nadchodzących latach. W ramach tych działań Komisja rozpoczęła konsultacje online.
W ramach konsultacji można wypowiedzieć się na temat przyszłych celów badań i innowacji finansowanych przez UE, w szczególności w zakresie tzw. pierwszego Planu strategicznego. Można przekazać opinię na temat sposobu, w jaki wdrażany będzie program Horyzont Europa oraz wypowiedzieć się na temat nowej generacji ambitnych europejskich partnerstw w dziedzinie badań i innowacji. Proces współprojektowania ma zapewnić, że Horyzont Europa będzie ukierunkowany na to, co dla nas jest najważniejsze: poprawa jakości życia oraz pomóc przekształcić duże wyzwania społeczne, takie jak zmiany klimatu, w cenne innowacje i rozwiązania technologiczne na rzecz zrównoważonej przyszłości.
Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie Horyzontu Europa w kwietniu 2019 r., na podstawie którego Komisja Europejska rozpoczęła przygotowywanie do wdrażania programu, w tym proces planowania strategicznego. Proces ten koncentruje się w szczególności na drugim filarze programu: Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa. Jego wynikiem będzie opracowanie pierwszego „Planu strategicznego dla Horyzontu Europa na lata 2021–2024”. Plan określi główne czynniki polityczne, strategiczne priorytety polityczne i ukierunkowane skutki, które należy osiągnąć, a także wskaże misje i partnerstwa europejskie.
Pierwszy „Plan strategiczny dla Horyzontu Europa” powinien być gotowy najpóźniej w I kwartale 2020, tak aby na jego podstawie móc rozpocząć prace nad przygotowaniem konkretnych Programów pracy. To pozwoliłoby na uruchomienie pierwszych konkursów Horyzontu Europa w styczniu 2021, z zastrzeżeniem porozumienia między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie długoterminowego budżetu UE (2021–2027) i powiązanych przepisów horyzontalnych.
Poniżej przedstawiamy podsumowanie prowadzonych aktualnie konsultacji w zakresie przygotowania priorytetów dla badań i innowacji Horyzontu Europa. Kolejnym razem omówimy szczegóły konsultacji w zakresie strategii wdrażania programu oraz europejskich partnerstw. Jednocześnie zachęcamy przedstawicieli/ przedstawicielki jednostek B+R w Polsce oraz badaczy/ badaczki i innowatorów/ innowatorki do udziału w procesie współtworzenia Planu strategicznego. Poniżej publikujemy także szereg materiałów, które mogą być pomocne przy konsultacji pierwszego Planu strategicznego, w szczególności w zakresie dotyczącym kierunków prac B+R ujętych w tzw. klastrach II filaru Horyzontu Europa.
Konsultacje priorytetów i przyszłych celów dla B+I w UE
Jakie są najpilniejsze wyzwania, które powinny zostać podjęte przez badania i innowacje finansowane ze środków UE? Jakie będą najważniejsze skutki – naukowe, technologiczne, ekonomiczne, społeczne – które powinny zostać osiągnięte w wyniku prac B+R finansowanych ze środków UE?
Teraz można podzielić się swoimi poglądami z Komisją Europejską, która zaprasza wszystkich zainteresowanych przyszłymi priorytetami UE w zakresie badań naukowych i innowacji do wzięcia udziału w konsultacjach, które zakończą się w przedłużonym terminie 4 października 2019 r.
Formularz konsultacji dostępny jest w linku.
Komisja zaleca, aby przed udzieleniem odpowiedzi na pytania zapoznać się z dokumentem „Kierunki pierwszego planu strategicznego wdrażającego program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont Europa”. Z uwagi na fakt, że lektura tego materiału może nie być łatwa oraz nie wszyscy uczestnicy konsultacji są równo zainteresowani wszystkimi częściami materiału, Biuro PolSCA podzieliło dokument zgodnie z jego sekcjami. Poszczególne pliki można znaleźć na stronie Biura w zakładce „Publikacje” pod nazwą Horyzont Europa – Kierunki pierwszego planu wdrażającego…
Biuro PolSCA, w ramach wsparcia udzielanego dla Instytutów Polskiej Akademii Nauk, przygotowało także dodatkowe materiały, tj. wprowadzenie i wyjaśnienia w zakresie części „General Orientations” oraz części „Key Strategic Orientations”. Ponadto, we współpracy z Kancelarią PAN przygotowana została także propozycja wkładu konsultacji do wykorzystania w ramach Akademii, która obejmuje dwa segmenty formularza: (Section B) Where should Horizon Europe play its greatest role? oraz (Section C) What kind of impacts should Horizon Europe targets? Wspomniane powyżej materiały zostały przekazane do sekretariatów Instytutów PAN wraz z apelem o udział w procesie konsultacji.
W jaki sposób można przekazać merytoryczny wkład w zakresie priorytetów i przyszłych celów dla prac B+R we UE?
W tym celu wykorzystać należy ostatnią część formularza konsultacji (Section D). Można w niej przedstawić dalsze informacje dotyczące spodziewanych efektów programu Horyzont Europa. Niestety, długość przekazu jest ograniczona do maksymalnie 5000 znaków, więc należy formułować swoje uwagi w sposób jasny i zwięzły.
Należy pamiętać, że proces konsultacji opiera się na przyjętym tekście legislacyjnym Programu szczegółowego i ma na celu jego dalszy rozwój pod względem oczekiwanych skutków – przy wyraźnym udziale społeczności naukowej. Nadrzędnym celem procesu współtworzenia – opartego na uprzednio zdefiniowanych globalnych wyzwaniach i czynnikach je napędzających oraz aktualnych politykach UE – jest identyfikacja kluczowych kierunków badań i innowacji w pierwszych czterech latach wdrażania Horyzontu Europa, tj. 2021–2024.
Jasnym jest, że nie wszystkie obszary interwencji (ang. Areas of Intervention) wskazane w klastrach Programu szczegółowego zostaną ujęte w pierwszym Planie strategicznym. W ramach współprojektowania zostanie zadecydowane, które z tych konkretnych tematów będą rozwijane jako pierwsze, pozostawiając tym sposobem pozostałe tematy do ich wdrożenia w ramach drugiego Planu strategicznego na lata 2024–2027. Dlatego w trakcie procesu konsultacji należy wyróżniać te kluczowe kierunki B+I, które powinny być rozwijane priorytetowo, a jednocześnie wskazywać na te kierunki B+I, których wdrożenie można odłożyć na później Jednocześnie, można sugerować dodanie nowych kluczowych kierunków B+I, które nie zostały jeszcze uwzględnione, ale są przewidziane w tekście Programu szczegółowego.
Pamiętajmy, że celem procesu współtworzenia nie jest dodanie kolejnego zestawu tematów B+I do obecnej listy. Komisja oczekuje raczej dyskusji na temat ukierunkowanych skutków działań w zakresie badań naukowych i innowacji realizowanych w ramach przyszłych projektów unijnych. Dlatego podczas procesu konsultacji należy zastosować odwrotną logikę, tj. jaki jest wpływ naukowy, innowacyjny lub społeczny konkretnego programu badawczego na poziomie europejskim (ang. EU added value) i czy program ten można przypisać do istniejących klastrów Programu szczegółowego. Jeśli tak, można wówczas te dodatkowe kierunki B+I podkreślić, oznaczyć je jako priorytetowe dla wspólnoty europejskiej, a także spróbować przedstawić argumenty je popierające.
Podsumowanie
Zespół Biura PolSCA zachęca wszystkich członków i członkinie społeczności naukowej w całej Polsce, szczególnie tych zrzeszonych w Polskiej Akademii Nauk, do wzięcia udziału w trwającym procesie konsultacji.
Do tej pory do Komisji wpłynęło ponad 6000 odpowiedzi. Z Polski przesłano jedynie około 170 opinii (stan na dzień 8 września). Zespół Biura PolSCA zachęca środowisko naukowe do aktywności i przesyłania swoich opinii w procesie konsultacji. Aby głos społeczności B+R w Polsce został wysłuchany, jej uczestnicy muszą być proaktywni i wskazać, w drodze konsultacji, najważniejsze dla naszej naukowej społeczności, priorytety i cele.
